Yeni Başlayanlar İçin Denizcilik Terimleri

Temel çok başarılı bir kaptanmış.Her seyirden önce kamarasına girer, bir sandığın kilidini açıp sandığın içine dikkatle bakar "Vıra Bismillah" deyip hemen sandığı kilitlermiş. Kim sorarsa sorsun sandığın içndekinin ne olduğunu kimseye söylemezmiş.
Tayfaları bir gün dayanamayıp gizlice Temel'in kamarasına girip sandığı açmışlar. Sandıkta sadece eski bir kağıt, kağıt üzerinde de "Sol iskele, sağ sancak." yazmaktaymış. :)Yok artık mı dediniz? Demeyin, demeyin. Kaptanım diyen nice insan vardır, bırakın iskele-sancak, pupa pruvayı bilmez denizlerde dolanır durur. İyisi mi siz aşağıdaki denizcilik terimlerini okuyun, göğsünüzü gere gere denizlerin hakimi olun.

İlk önce iskele,sancak,pupa ve pruvayı yazmak istedim. :) Diğer terimler alfabetik sıraya göredir.
İSKELE:Kıçtan bakıldığında teknenin sol tarafı.
SANCAK:Kıçtan bakıldığında teknenin sağ tarafı
PUPA:Teknenin tam arka yanı, teknenin kıç bodoslamasının baktığı yön.
PRUVA : Teknenin baş tarafının ötesinde, ufuk yönündeki alan.

ABORDA:Bir teknenin diğer bir tekneye, bir iskeleye veya rıhtıma tamamen bordasını vererek yanaşması.
ABRAMAK: Fırtınalı havalarda gemiyi istenilen şekilde idare edebilmek.
ALABANDA:Teknenin su kesiminden yukarıda bulunan iç kısmı.
ALABORA OLMAK:Bir teknenin deniz veya limanda ters dönmesi.
ALARGA:Teknenin açıkta olduğunu ifade eder.
ALESTA:Bir işin yapılmasına hazır ol komutu.
ANA YELKEN:Herhangi bir yelkenli teknenin temel yelkeni.
ANELE:Halatları bağlamak veya zincirleri kilitlemek için sabit bir mapadan geçirilmiş demir halka.
APAZ : Rüzgarı tekneye yandan alarak yapılan seyir.
APİKO:Demirin çekilip tam dipten ayrıldığı an.
ARMA:Teknenin tipinin belirlenmesini sağlayan direk,seren,yelken ve bunların üzerinde bulunan bütün halatlara ve donanımları kapsayan genel terim. Bu donanımların hareketli olanlarına selviçe denir.
ARYA: Bir halat vasıtasıyla yukarı çekilmiş olan sancak, seren, flama vb. aşağı indirilmesi.
AVARA:Sahile yanaşmış bir teknenin buradan hareket etmesi için verilen komut.
BABA:İskele ve rıhtımlarda tekneleri bağlamak için kullanılan,ağaç ve demirden yapılmış kısa sütunlar.
BAĞ:İki halatı birbirine veya bir halatı bir objeye sabitlemek için yapılan düğüm.
BANDIRA:Gemilerin milliyetlerini belirtmek üzere kıç, gönder veya gize çektikleri milli sancak.
BALANÇİNA: Yatlarda yelken indirilirken veya basılırken,bumbanın ağırlığını taşıması için kullanılan halat.
BALON:Yatların ana direği önüne gönderli veya göndersiz olarak çekilen üç köşeli,hafif yelken.
BAŞ HALATI:Teknenin başından ileri doğru vewrilen,teknenin geri gitmesini önleyen halat.
BAŞTANKARA:Teknenin başının sahile dik gelecek şekilde bir iskeleye yanaşması.
BAYILMA:Teknenin bir yana doğru yatması içim kullanılan terim.
BERMUDA(MARKONİ)ARMA:Ana yelkenin üçgen biçiminde olduğu yelken grubu.
BORDA:Teknelerin dış tarafta ve su kesiminden yukarıda kalan yan tarafları.
BORDA SEYİR FENERLERİ:Gece yol alan bir teknenin her iki yanında taşıması gereken yeşil(sancak) ve kırmızı(iskelele) seyir fenerleri.
BROŞ ATMAK:Bir yelkenli teknenin,rüzgar pupadan veya kıç omuzluktan gelirken rüzgara doğru dönme isteği.Bu istek tekneyi bir anda rüzgara çevirerek tehlikeli bir pozisyona girmesine neden olabilir.
BUMBA: Yelkenin alt kısmının bağlandığı direk parçası.
CAMADAN:Halatlar ile bağlanarak yelkenin işlemez hale getirilen bölümü.Böylece çok sert havalarda yelken alanı küçültülmüş olur.
CAMADAN BAĞI:İki halatın giriş ve çıkış uçları aynı tarafta kalacak şekilde bağlanması.Denizde kullanılan en yararlı ve yaygın bağlardan biridir.
CENOVA: Yarış ve gezi yatlarında kullanılan büyük ön yelken.
CİVADRA: Pruvadan ileri doğru uzanan ve ucuna flok yelkenin bağlandığı çubuk.
ÇAPARİZ: Denizcilikte doğru gitmeyen,engelleyici,kötü anlamında kullanılan terim.
ÇARMIH:Teknenin direklerini yandan sabitleyen çelik teller.
DEMİR(ÇAPA):Teknenin dalga ve rüzgarla kaymasını engelleyip,onu sabit bir noktada tutması için dizyn edilmiş büyük ve ağır cisim.
DEMİR FENERİ:Geceleri,demirli bir tekne tarafından taşınan navigasyon ışığı.
DEMİR HALATI:Bir demirin ucuna zincir yerine takılan halat veya ip.
DEMİR TARAMASI:Demirin tırnaklarının dibe tam saplanmaması nedeniyle demirin kayması.
DEMİR YERi: Limanda  bir teknenin demirlediği ya da bağlandığı yer,rıhtım.
DEMİR ZİNCİRİ:Demiri tekneye bağlayan zincir.
DEMİRİN TUTMASI:Demirin kollarının deniz dibine saplanması ve kaymayacak şekilde sabitlenmesi.
DENİZ ALMANAĞI:Bir navigatörün,gök cisimlerinden yararlanarak yerini bulabilmesi için gerek duyduğu tüm bilginin verildiği,yılda bir yayımlanan kitap.
DENİZ MİLİ:1852 metre.
DEPLASMAN:Bir teknenin ihtiyacı olan malzeme ve yakıt ile dolu iken taşırdığı su miktarı.
DİREK:Yelkenli bir teknede ana amacı yelkenleri taşımak olan dikey çubuk.
DİRİSE ETMEK:Denizde,rüzgarın yönünde olan bir değişikliği belirtmek için kullanılan terim.
DONANIM:Bir teknede,direği destekleyen,yelkenleri basmak,indirmek,kontrol etmek için kullanılan halatların tamamı.
DÜMEN:Gemiyi istenilen yöne çevirmek için kullanılan yuvarlak yelpaze şeklindeki parça.
DÜMEN SUYU:Teknenin suda hareketiyle,arkasında bozduğu ve karıştırdığı su.
DÜMENCİ:Teknelerin kaptanı ve kumandanı için kullanılan terim.
EĞLENDİRMEK:Bir teknenin stop ederek ya da çok ağır ilerleyerek gideceği yere varması.
EL İNCESİ:Karaya yanaşırken,kalın bağlama halatlarını karaya vermek için kullanılan,ucunda bir ağırlık olan ince ip.
FAÇA ETMEK:Yelkeni rüzgarla ters taraftan doldurmak.
FARŞ: Sintine üzerindeki döşeme tahtaları.
FENER:Tekneleri belli bir tehlikeye karşı uyarmak ve navigasyonlarına yardımcı olmak amacıyla belli bir ışık işareti gösteren bina ve benzeri yapı.
FIRTINA FLOKU: Çok kalın yelken bezinden yapılmış ve normal ön yelkenlerin kullanılamayacağı kadar kuvvetli rüzgarlarda basılan bir tür küçük flok.
GEL-GİT:Güneş ve ayın dünya üzerindeki çekimlerinin etkisi ile suların alçalıp yükselmesi.
GIRCALA: Teknede çeşitli amaçlarla kullanılan ince halat.
GOMİNA: Denizcilikte kullanılan bir deniz milinin onda birine eşit ölçü birimi.
GURCATA: Yelkenli teknelerde direğin üst kısmında,çarmıhları ve yan ıstralyaları iki yana doğru açan metal veya ahşap çıkıntılar.
GÜNGÖRMEZ:Yelkenin arka yakası.
GÜVERTE:Temel olarak tüm tekne boyunca uzanan düz platforma verilen isim.
HALAT:Denizcilikte çevresi 2,5 santimden büyük olan doğal veya sentetik liflerden yapılan kablo.
HAVUZLUK: Teknede kıç tarafta topluca oturulacak yer.
IRGAT:Teknenin burun kısmına konulan,demiri çekmek için kullanılan aygıt.
ISKAÇA:Omurga üzerinde,direğin oturması için yapılmış  kare şeklinde oyuk.
ISKOTA:Bir yelkenin rüzgarla olan açısını ayarlamak için kullanılan halat.
ISTRALYA:Bir teknede sabit donanımın direği baş kıç doğrultusunda destekleyen parçası.
IZBARÇO: Bir halatın ucunda halka oluşturacak şekilde atılan bağ.
İSKELE KONTRA:Yelkenlerini teknenin sol tarafından gelen rüzgara göre ayarlamış olan tekne.
İŞARET FİŞEĞİ:Teknelerde,genelde gece kullanılan ve sorun olduğunu belirten sinyal.
KAÇAK:Çok kuvvetli ve ani sağnak.
KAFA AÇMAK:Tekneyi rüzgar altına döndürmek.
KALOMA: Teknede bir halat veya zinciri boşlama.
KANİNGAM: Yelkenin orsa yakasını gerebilmek için kullanılan halat.
KARİNA:Teknelerin su kesimlerinin altında bulunan dış kısımları.
KARULA KÖŞESİ:Yelkenin ön alt köşesi.
KATAMARAN: Genelde yarış amaçlı kullanılan ama son yıllarda gezi amaçlı olanları da inşa edilen iki gövdeli tekne tipi.
KAVANÇA: Rüzgar arka taraftan alınırken bumbanın bir yandan diğer yana geçmesini sağlayan manevra:teknenin rüzgar altına dönüş manevrası.
KAZIK BAĞI:Üst üste geçen iki göz oluşturulması ile atılan bağ.
KEÇ: Bir yavlın tersine mizana direği dümenin önünde olan çift direkli yelkenli tekne.
KEMERE : Ölçü olarak teknenin en geniş yeri.
KIÇ : Teknenin en arka kısmı.
KIÇ ISTIRALYA :  Direğin öne doğru gitmesini engelleyen. Teknenin kıçına doğru inen halat.
KİLİT : Yelken, mandar, sabit armanın gerekli kısımları ve bir demirin zincire bağlanması gibi bir şeyin sabitlenmesi gereken yerlerde kullanılan, ucunda bir pim bulunan U şeklindeki çelik parça.
KNOT : Hızın denizcilikteki birimi. Deniz mili/saat.
KOÇBOYNUZU : Teknenin çeşitli yerlerine konulmuş, iki kolu olan ahşap veya metal parça. Bu parçanın kolları etrafına istenen halat dolanarak sabitlenir.
KÖRE DÜŞMEK : Dikkatsizlik veya rüzgardaki beklenmedik bir değişme ile yelkenli bir teknenin tam rüzgara dönüp, hiç bir kontrada olmadan kalması.
KROPİ BAĞI : Bir makaradan geçen halatın ucuna makaradan çıkmaması için yapılan bağ.
LAÇKA ETMEK : Bir halatı istenilen miktar kadar rahat gitmesi için serbest bırakma.
LAVA ETMEK :  Bir halatın boşunun alınması, çekilmesi.
LUMBOZ : Dairesel bir metal çerçeve ile bunun üzerine sıkıca kapanacak şekilde yapılmış cam bir pencereden oluşan teknenin yan kısımlarına içeri hava ve  ışık girmesi için açılan delik.
MAKARA : Ortasında dönen bir disk bulunan metal veya tahtadan yapılma, teknede donanım halatlarının yönünü değiştirme veya bir palanga içinde kullanıldığında mekanik yükü azaltmak için kullanılan parça.
MANDAR : Direğin tepesinden tek bir tur yaparak aşağı inen ve direk tepesine bir şey basmaya yarayan halat.
MANİKA : Çan ağzı şeklinde bir tepesi olan, güverteye monte edilerek bir hava akımını yakalayıp yönlendirmeye yarayan ventilatör.
MAPA : Ucunda bir halka olan vida. Teknenin çeşitli yerlerine konularak , ucundaki halkaya makaralar veya palangalar takılır.
MENDİREK : Bir limanın denizden korunmasını sağlayan iskele veya dalgakıran.
NAVİGASYON : Bir tekneyi dünya üzerinde bir noktadan bir diğerine en kısa güvenli ve etkili biçimde ulaştırma sanatı.
NETA ETMEK : Dağınık ve düzensiz bir yeri tertip ve düzene sokmak.
OMURGA : Teknenin en altında bulunan tüm boyunca uzanan ahşap parça veya metal teknelerde demir plaka.
ORSA SEYRİ : Yelkenli teknelerde rüzgara karşı gidilmesi. Teknenin gidiş yönü ile rüzgarın geliş yönü arasındaki açıyı en ufak yapacak şekilde seyir etmek.
PALAMAR HALATI : Bir tekneyi iskele, rıhtım veya başka bir tekneye bağlamaya yarayan halatların genel adı.
PARAKETE : Bir teknenin süratini veya belli bir sürede katettiği yolu ölçmek için kullanılan alet.
PROTESTO : Bir yarış yatı tarafından rakibinin yarış kurallarına uymadığına dair yapılan itiraz.
PRUVA ISTIRALYASI : Direği burun kıç doğrultusunda destekleyen, teknenin başından direk tepesine uzanan halat.
PUSULA :  Bir teknede önceden belirlenmiş bir istikamette gitmeye veya teknenin haritadaki yerini bulmak için görünen objelerin kerterizlerinin alınmasına yarayan alet.
PÜRMEÇE HALATI : Teknenin başından geriye veya kıçından ileri doğru çekilip, teknenin oynamasını engelleyen halat.
ROTA : Teknenin yönü ile kuzeyin yaptığı açı
RÜZGAR ALTI : Rüzgarın gittiği, tekneyi terk ettiği taraf.
RÜZGAR ÜSTÜ: Rüzgarın geldiği taraf.
SAĞANAK : Normal rüzgar şiddetinin üzerinde esen kısa süreli rüzgar.
SALMA : Bir teknenin bayılma kuvvetini azaltan ve rüzgara karşı ilerlemesini sağlayan, gövdesinin merkezinden suya doğru inen parça.
SEKSTANT : Denizde yatay ve dikey açıları ölçmede kullanılan geleneksel navigasyon aleti.
SİNTİNE : Tekne tabanının, omurganın iki yanında yer alan neredeyse düz kısmı.
ŞAMANDIRA:Kanal,sığlık gibi denizcilerin haberdar edilmesi gereken noktaları belirtmek için kullanılan yüzer işaret
TORNİSTAN:Geri geri giden bir teknenin hareketi.
TORPİL SALMA:Yarış yatlarında ağırlık olarak kullanılan,en alt ucuna büyük kurşun bir torpil konulmuş uzun levha.
TRAMOLA:Bir tekneyi önce rüzgara karşı daha sonra da rüzgarı diğer taraftan almaya başlayacak şekilde döndürmek.
TRİM ETMEK:Yelkeni,rüzgarı en iyi alacak şekilde iskotayla ayarlamak.
TÜY:Yatlarda yelkenin orsa yakasına belli aralıklarla konulmuş yün parçaları.Bunlar yelken üzerindeki hava akımının durumunu gösterir.
ULUSLARARASI DENİZDE ÇATIŞMAYI ÖNLEME TÜZÜĞÜ:Teknelerin denizde karşılaştıklarında birbirlerine çarpmadan seyir etmeleri için uymaları gereken kurallar ve kullanmaları gereken ışık ve ses işaretlerinin tümü.
USKUNA: Genel olarak bu tekne ana direği öndekinden daha uzun olan iki direkli bir teknedir ancak üç,dört ve beş direklileri de inşa edilmiştir. Sadece bir tane üretilmiş olan,Thomas W.Liwson adındaki bu tip teknenin ise tam yedi direği vardır.
USTURMAÇA:Tekneler iskeleye veya birbirine bağlanırken,zarar görmemeleri için aralarına konulan parça.
VARDAVELA: Teknedekilerin denize düşmelerini engellemek için yapılmış olan,belli aralıklarla dikilmiş,punteller arasına gerilmiş, baş ve kıçta ise ana puntellere bağlanan bir telden oluşur.
VİRA ETMEK:Bir demiri tekneye almak üzere dipten kaldırmak,yukarı çekmek.
VİYA:İstenen rotaya gelindiğinde dümenin bu rotada tutulması için verilen komut.Viya böyle!
VOLTA ALMAK: Halatın veya demir zincirinin birbirine dolaşması.
YAPRAKLAMA: Bir teknenin rüzgara doğru çok fazla dönmesi ile orsa yakasının dalgalanmaya başlaması.
YAT:Felemenkçe “Jacht” kelimesinden türeyen bu terimin orijinal anlamı ‘prens,elçi gibi bir krallıktan diğerine yolculuk eden önemli şahsiyetleri taşıyan tekne’;günümüzdeki anlamı ticaret değilde keyif için kullanılan yelkenli veya motorlu teknedir.
YATÇILIK:Sadece yelken gücünden yararlanarak gezme veya yarışma sporu.
YAVL: İsmi felemenkçe ‘jol’ kelimesinden türeyen bir çeşit teknede kullanılan arma.Gerçek yavl arması ön direkte bir ana yelken ve iki ön yelken,dümenin arkasındaki bir mizanada ise yelkeni bulunan armadır.
YEDEKLEME: Çekme halatı bağlayarak  baştan veya yandan diğer bir tekneyi çekme.
YEKE:Küçük yelkenli tekne ve yatların dümenini kontrol etmeye yarayan ahşap veya metalden yapılma çubuk.
YELKEN:Rüzgarı yakalayıp,bir teknenin ilerlemesini sağlayacak şekilde kesilen ve gerilen,yelken bezi gibi uygun bir maddeden yapılan bez parçası.
ZİNCİR KALOMA: Bir tekne demirli iken demirle salınan halat miktarı.
ZİNCİRLİK:Demir çekildiğinde,teknede toplanan halat veya zincirinin konulduğu güverte altındaki bölme.

Umarım faydalı olmuştur. Çok mu oldu? Özetlersek Sol, İskele;Sağ, sancak. :) Vira Bismillah.